Қазақстан билігі алдағы үш жылда екі ірі мұнай өңдеу зауытындағы – Павлодар және Атырау зауыттарындағы үлестерін сатуды жоспарлап отыр, деп хабарлайды Alash.kz LS сайтына сілтеме жасап.
Бұл қадам алдағы уақытта бекітілуі тиіс кең көлемді жекешелендіру бағдарламасының бір бөлігіне айналмақ.
Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігінің мәліметінше, бұл зауыттарды стратегиялық серіктестерге 2028 жылға дейін беру көзделіп отыр.
Инвесторларды іздеу үдерісі үкімет 2026–2030 жылдарға арналған жекешелендіру бағдарламасын бекіткеннен кейін басталады.
Бұл екі ірі нысаннан бөлек, «ҚазМұнайГаздың» өзге де активтері жекешелендіру тізіміне енгізілуі мүмкін. Алайда әзірге түпкілікті шешім қабылданған жоқ. Құжаттар қазіргі уақытта үкіметтің қарауында.
Айта кетейік, Павлодар мұнай-химия зауыты (ПМХЗ) мен Атырау мұнай өңдеу зауыты (АМӨЗ) – Қазақстанның мұнай өңдеу саласындағы негізгі кәсіпорындары. Олар ел экономикасында маңызды рөл атқарады.
2004 жылдан бері ПМХЗ бірнеше рет жаңғыртудан өтті. Оның аясында бензин мен дизель отынын гидротазарту қондырғылары және ароматты көмірсутектер өндіретін кешен салынды.
2018 жылы зауыттың соңғы жаңғыртылу кезеңінен кейін өңдеу қуаты жылына 5,5 млн тоннаға, ал тереңдігі 87%-ға дейін артты.
АМӨЗ Екінші дүниежүзілік соғыс жылдары салынып, 1945 жылы пайдалануға берілді. Оның жобалық қуаты – жылына 5,5 млн тонна, өңдеу тереңдігі – 87%-ға дейін.
Сарапшылардың пікірінше, мемлекет стратегиялық маңызы бар бұл зауыттарды сатуға бірнеше себеппен баруы мүмкін:
1. Жекешелендіру және инвестиция тарту
Негізгі себептердің бірі – қосымша инвестиция тарту қажеттілігі. Соңғы жылдары Қазақстан жекешелендіру бағдарламасын белсенді жүзеге асырып келеді. Бұл экономика ахуалын жақсартып, жеке сектордың дамуына серпін беруді көздейді. Ірі кәсіпорындарға жекеменшік инвестор тарту – олардың жаңғыруы мен халықаралық нарықта бәсекеге қабілетті болуына мүмкіндік береді.
2. Басқару тиімділігі
Мемлекеттік кәсіпорындарда басқару тиімділігі төмен болуы мүмкін. Ал жекеменшік инвесторлар, әдетте, басқару мен процестерді оңтайландыруға, шығындарды азайтуға ұмтылады. Бұл кәсіпорындардың өнімділігін арттырып, табысты болуына әсер етеді.
3. Қаржылық қиындықтар
Мүмкін зауыттар қазіргі кезде қаржылық қиындыққа тап болған немесе жаңғырту үшін елеулі қаражат қажет. Мемлекетте қажетті қаражат болмаған жағдайда, жекешелендіру – бюджетке түсетін ауыртпалықты азайту үшін тиімді шешім болуы мүмкін.
4. Экономикалық реформалар мен жаһандық экономикаға интеграция
Жекешелендіру стратегиясы – елдің экономикалық реформаларының бір бөлігі ретінде қарастырылады. Бұл Қазақстанды жаһандық экономикаға жақындатуға, бизнес-ортада ашықтық пен бәсекені арттыруға бағытталған. Нәтижесінде ішкі нарықта өнім мен қызмет сапасы артады.
5. Мемлекеттік активтерді басқару
Мұнай-химия зауыттары сияқты ірі активтерді басқару – мемлекет үшін едәуір ресурсты қажет ететін міндет. Бұл үлестерді жекеменшік секторға беру арқылы мемлекет өз күшін басқа басым бағыттарға бағыттай алады. Бұл – мемлекеттік шығындарды азайту мен басқару жүйесін оңтайландыру жолы.
6. Әлемдік үрдістер
Көптеген елдер стратегиялық нысандарды жекешелендіру жолын таңдап отыр. Әсіресе, жекеменшік сектор икемдірек әрі инновациялық бола алатын салаларда. Қазақстан да осы жаһандық үрдісті ұстанып, бәсекеге қабілетті әрі серпінді экономика қалыптастыруды мақсат етеді.
Тағы оқыңыздар, алдында Қытай компаниясы Қазақстанда мұнай іздеу үшін ұңғымалар бұрғылайтынын айтқан болатынбыз.
