Қазақстанда түрлі әлеуметтік және экономикалық мәселелермен айналысатын үкіметтік емес ұйымдар (ҮЕҰ) мен Қоғамдық қозғалыстар көп. Қазақстан Республикасы Статистика агенттігінің деректері бойынша 2020 жылдың соңында елде 6,7 мыңнан астам ҮЕҰ тіркелген.
Алайда, Дүниежүзілік Банктің 2021 жылғы зерттеуінің деректері бойынша Қазақстанда басқа елдермен салыстырғанда азаматтық қатысу деңгейі төмен. Азаматтық қатысу индексі (CPIA) бойынша Қазақстан мүмкін 6 балдан 3,2 балл алады.
Белгілі саясаттанушы Самат Нұртаза «Қазақстанда ҮЕҰ-ны қолдаумен және дамытумен айналысатын, сондай-ақ осы салада зерттеулер жүргізетін азаматтық қоғамды дамыту институты бар. 2021 жылы Институт 2030 жылға дейін азаматтық қоғам саласындағы мемлекеттік саясат тұжырымдамасын әзірледі» деді бізге берген пікірінде.
Жалпы, Қазақстанда азаматтық қоғам дамып келеді, бірақ одан әрі қолдау мен нығайтуды қажет етеді. Азаматтық білім беруді одан әрі дамыту және азаматтық белсенділікті арттыру қажеттілігі бар.
Қазақстанда азаматтық қоғамның дамуына байланысты бірқатар проблемалар да бар. Кейбір ҮЕҰ мемлекет тарапынан өз қызметіне шектеулерге тап болады, мысалы, «шетелдік агент» талаптарына байланысты қаржыландыру алуға шектеулер. Сондай-ақ, кейбір ҮЕҰ кемсітушілікке және олардың құқықтарын бұзуға тап болады.
Бұл ретте соңғы жылдары Қазақстанда азаматтық қоғамның дамуына әсер еткен кейбір өзгерістер болды. Мысалы, 2019 жылы "коммерциялық емес ұйымдар туралы" заң қабылданды, ол ҮЕҰ-ны тіркеу және қызмет ету тәртібін жеңілдетті. Сондай-ақ, 2021 жылы азаматтық белсенділікті нығайтуды, азаматтық білім беруді дамытуды және ҮЕҰ-ны қолдауды көздейтін 2030 жылға дейінгі кезеңге арналған азаматтық қоғамды дамыту стратегиясы қабылданды.
Айта кету керек, ҮЕҰ және қоғамдық қозғалыстармен қатар Қазақстанда қоғамдық дискурста маңызды рөл атқаратын белсенді блогерлік сала да бар. Сонымен қатар, Қазақстанда түрлі әлеуметтік және саяси мәселелермен айналысатын медиа-ресурстар да бар.
Осылайша, Қазақстандағы азаматтық қоғам қалыптасу сатысында тұр, бірақ бұл ретте ҮЕҰ қызметіне шектеулерге байланысты бірқатар проблемалар бар. Соңғы жылдары азаматтық қоғамды нығайту үшін бірнеше қадамдар жасалды, алайда азаматтық белсенділікті одан әрі дамыту және нығайту қажет.
