Қазақстан Республикасы Статистика агенттігінің деректері бойынша 2020 жылдың соңында Қазақстанда 6 766 коммерциялық емес ұйым тіркелген, оның ішінде 4 957 қоғамдық ұйым, 1 542 қайырымдылық қоры және 267 өзге КЕҰ бар.
Дүниежүзілік Банктің 2021 жылғы зерттеу деректері бойынша Қазақстандағы азаматтық қатысу индексі (CPIA) мүмкін болатын 6 балдың 3,2-ін құрайды.
2019 жылы Қазақстанда ҮЕҰ-ны қолдаумен және дамытумен айналысатын, сондай-ақ осы салада зерттеулер жүргізетін азаматтық қоғамды дамыту институты құрылды.
2019 жылы Қазақстан халқының 60% - дан астамы қайырымдылыққа қатысуға дайын болды, ал 21% - ы ерікті болуға дайын болды, деп хабарлады GfK Kazakhstan агенттігінің зерттеуі.
2017 жылы азаматтардың мемлекеттік органдар мен мекемелердің қызметін бақылауға қатысуын көздейтін "Азаматтық бақылау" тетігі құрылды.
2020 жылы "Қолжетімді баспана - 2025" мемлекеттік бағдарламасы іске қосылды, оның шеңберінде 10 млн шаршы метр тұрғын үй, оның ішінде халықтың аз қамтылған топтары үшін тұрғын үй салу жоспарлануда. Бағдарлама қоғамдық ұйымдар мен сарапшылардың қатысуымен жасалды.
"Интерньюзс-Қазақстан" Ұйымының деректері бойынша, Қазақстанда блогерлер саны 2020 жылы 7,2 млн-ға дейін өсті, бұл 2019 жылмен салыстырғанда 23% - ға артық.
Жалпы, деректер Қазақстандағы азаматтық қоғамның даму сатысында тұрғанын және одан әрі даму үшін әлеует бар екенін көрсетеді. 2022 жыл мен 2023 жылғы деректер азаматтық қоғамның дамып, жетіліп келе жатқанын анық көрсетіп отыр.
Алайда, осы әлеуетке қарамастан, Қазақстанда азаматтық қоғамның дамуын қиындататын бірқатар проблемалар мен шектеулер бар. Осы мәселелердің кейбірі мыналарды қамтиды:
"Шетелдік агент" талаптарына байланысты қаржыландыруды алуға шектеулер. Қазақстанда ҮЕҰ-ны мемлекеттік органдарда тіркеуді және олардың қызметіне қойылатын талаптарды белгілеуді көздейтін "коммерциялық емес ұйымдар туралы" заң қолданылады. Осындай талаптардың бірі шетелдік көздерден қаржыландыруды алу туралы хабарлама болып табылады. Кейбір ҮЕҰ осы талапқа байланысты өз қызметіне шектеулерге тап болады.
Сөз бостандығы мен бейбіт жиналыс құқығына шектеулер. Қазақстанда ҮЕҰ мен блогерлердің қызметіне кедергі келтіретін сөз бостандығына шектеулер бар. Сонымен қатар, кейбір ҮЕҰ бейбіт жиналыстар өткізу құқығына шектеулерге тап болады.
Белгі саясаттанушы Ерлан Саиров "Жастар мен әйелдердің азаматтық қоғамға қатысуы жеткіліксіз. Дүниежүзілік банктің зерттеуіне сәйкес, жастар мен әйелдердің Қазақстандағы азаматтық қоғамға қатысуы жеткіліксіз" деп түсіндірді бізге берген пікірінде.
Ақпаратқа шектеулі қол жетімділік. Қазақстанда ақпаратқа қол жеткізуге шектеулер бар, бұл ҮЕҰ мен журналистердің қызметін қиындатуы мүмкін.
Тұтастай алғанда, Қазақстандағы азаматтық қоғам даму сатысында тұрса да және одан әрі даму үшін әлеуеті бар болса да, бұл процесті қиындататын бірқатар проблемалар мен шектеулер бар. Қазақстанда азаматтық қоғамды нығайту үшін заңнаманы жақсарту, жастар мен әйелдердің азаматтық қоғамға қатысуын арттыру, сондай-ақ ақпаратқа қолжетімділікті кеңейту сияқты қосымша шаралар қабылдау талап етілуі мүмкін.
